Początki cywilizacji na Bliskim Wschodzie - od Ohalo do Göbekli Tepe

Pomysł tego odcinka przyszedł mi do głowy kilka miesięcy temu gdy uświadomiłem sobie, że na polskim YouTube nie ma praktycznie żadnego poważnego materiału o Göbekli Tepe, jednym z najbardziej znanych i znaczących stanowisk bliskowschodniej prehistorii. W ciągu tego czasu pojawiło się trochę materiałów, z których niektóre są na naprawdę wysokim poziomie. W trakcie przygotowywania epizodu o Göbekli pomyślałem jednak, że opowiadanie o tym jednym stanowisku wyrywając je z kontekstu w jakim się ono pojawiło, czyli pomijając tysiące lat prehistorii jakie poprzedziły wzniesienie tego tajemniczego kompleksu byłoby błędem. Słuchacz, zwłaszcza taki który niewiele wie o bliskowschodnim neolicie czy epipaleolicie traktowałby Göbekli Tepe jako jakiś niespotykany ewenement, niewytłumaczalny epizod w prehistorii. Wesprzyj mnie na: https://patronite.pl/mrocznewieki https://buycoffee.to/mrocznewieki https://suppi.pl/mrocznewieki Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach. Okładka: fot. ibrahimhalil / Shutterstock.com Ścieżka dźwiękowa: https://www.epidemicsound.com/track/an7vU7AM16/ https://www.epidemicsound.com/track/wWkoWDEkZC/ https://www.epidemicsound.com/track/7TvlhxMLEb/ https://www.epidemicsound.com/track/IPIzEPQbSH/ https://www.epidemicsound.com/track/n1i3qCRiSO/ https://www.epidemicsound.com/track/W1PsgTm96j/ https://www.epidemicsound.com/track/FsrF6ORZSZ/ https://www.epidemicsound.com/track/pQxMd2wlPM/ Opracowania: Cauvin J., The Birth of the Gods and the Origins of Agriculture, Cambridge University Press 2003 Mithen S., After the Ice. A Global Human History 20,000-5000 BC, W&N 2012 Schmidt K., Budowniczowie pierwszych świątyń, PIW, Warszawa 2010 Watkins T., Becoming Neolithic. The Pivot of Human History, Routledge 2024 Artykuły: Groman-Yaroslavski I, Weiss E, Nadel D (2016) Composite Sickles and Cereal Harvesting Methods at 23,000-Years-Old Ohalo II, Israel. PLoS ONE 11(11): e0167151. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0167151 Hilazon tachtit cave. (n.d.). Huji.Ac.Il. Retrieved January 24, 2025, from https://archaeology.huji.ac.il/hilazon-tachtit-cave Maher, Lisa & Stock, Jay & Finney, Sarah & Heywood, James & Miracle, Preston & Banning, Edward. (2011). A Unique Human-Fox Burial from a Pre-Natufian Cemetery in the Levant (Jordan). PloS one. 6. e15815. 10.1371/journal.pone.0015815. Moore, A.M.T., Kennett, J.P., Napier, W.M. et al. Evidence of Cosmic Impact at Abu Hureyra, Syria at the Younger Dryas Onset (~12.8 ka): High-temperature melting at 2200 °C. Sci Rep 10, 4185 (2020). https://doi.org/10.1038/s41598-020-60867-w L. Grosman, N.D. Munro, A. Belfer-Cohen, A 12,000-year-old Shaman burial from the southern Levant (Israel), Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 105 (46) 17665-17669, https://doi.org/10.1073/pnas.0806030105 (2008). Zdziebłowski, S. (2024, December 13). Padł największy mit dotyczący „najstarszej świątyni świata”. Zagadka Göbeklitepe wyjaśniona? National Geographic. https://www.national-geographic.pl/historia/padl-najwiekszy-mit-dotyczacy-najstarszej-swiatyni-swiata-zagadka-gobeklitepe-wyjasniona/ Licencje Creative Commons: https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/ https://creativecommons.org/licenses/by/2.5/ https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/ https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0/ https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5/ https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/ 0:00 Prehistoryczny Lewant 8:25 Ohalo II 11:30 Kultura kebaryjska 17:00 Natufijczycy 30:00 Pierwsi ogrodnicy czy rolnicy? 43:30 Abu Hureyra i Młodszy Dryas 52:30 Tell Murajbat 57:20 Aetokremnos 1:02:30 Góry Zagros 1:04:30 Göbekli Tepe 1:30:00 Karahan Tepe 1:36:00 Çayönü Tepesi 1:40:25 Podziękowania i źródła