Заң қашан қазақша жазылады? / Алмас Жұмағали / Ана тіл мен мына тіл #6

«Ана тіл мен мына тіл» подкасы тіл төңірегіндегі мәселелерге тоқталады. Қазақ тілі қашан толыққанды мемлекеттік тіл болады? Жаңа заманның сұранысына жауап беретін қазақ тілі қандай болуы керек? Бұрынғы өзіміздің ана тілімізден алыстап кетпейміз бе? Уақыт өткен сайын неден ұтып, неден ұтылып жатырмыз? Осы секілді сұрақтарға жауап іздейтін подкастың алтыншы қонағы – заң ғылымдарының кандидаты, PhD доктор Алмас Жұмағали. Бұған дейінгі шығарылымдардың сілтемелері мінекей: Шерубай Құрманбайұлы https://www.youtube.com/watch?v=gJieAxNoFhA&t=4s Мұхамедәли Болатұлы https://www.youtube.com/watch?v=Vgbsru-s0bs&t=8s Мұрат Есжан https://www.youtube.com/watch?v=Pc59_eikIIk&t=5s Назгүл Қожабек https://www.youtube.com/watch?v=z2lPHQGwBSc&t=3s Батырболат Айтболатұлы https://www.youtube.com/watch?v=N-VdaINpQ80 00:00 Шымылдықашар 00:00:13 Смағұл Сәдуақасовтың 97 жыл бұрын айтқан сөзі 00:04:09 "Орысша білмейтін адам заңды оқыса, дым түсінбейді" 00:04:22 "Абзал Құспан мен Үнзила Шапақ заңды қазақша жазуға күш салып жүр" 00:05:54 Жаңаөзен оқиғасы кезіндегі бір мысал 00:09:21 Қазақша заң А4 қағазға шығын 00:10:31 Заңдағы қателердің бес түрі туралы 00:12:00 Қолайсыз терминология 00:13:51 Синтаксистік қателер 00:15:13 Жекеше-көпше 00:16:47 Тіл ерекшелігі 00:17:48 Көп синоним 00:19:27 "Қазақша заңның кез келген бабынан қате табуға болады" 00:22:01 Заңнан алынған мысалдар туралы 00:24:39 1922 жылы екі автономия қазақша сөйлеген 00:25:50 Қонақ мысалға алынған заңды түсіндіреді 00:27:53 Заң түсінікті болу үшін қазақша ойлап отырып жазу керек шығар 00:28:28 "Заңның өзінің стилін сақтау да керек" 00:32:21 "Орысшада дефис болса, қазақшада да бар, орысшада болмаса, қазақшада да жоқ" 00:35:40 Заңнан алынған екінші бір мысал туралы 00:37:49 Студенттер 70 қате тапқан 00:41:22 Егер біз орыс тіліне емес, орыстілділер қазақ тіліне тәуелді болса не болар еді? 00:46:39 Заңға қатысы бар лингвистердің аты-жөнін анықтауға бола ма? 00:48:41 "Алаш заңгерлері қылмыстық заң демей, қылмыс заңы деген, өйткені қылмыстық заң деген приступный закон деген сөз" 00:51:00 Заңды аударған адамдардың аттары жарияланса, қазіргілер айылын жияр еді 00:54:17 Отыз үш жылда неден ұттық, неден ұтылдық? 00:58:27 Тіл ахуалына саясаттың әсері туралы 00:59:22 Мәдени-лингвистикалық шок туралы 01:02:07 "Әлі көп нәрсеге баға берген жоқпыз" 01:05:15 Қазақ тілі қашанғы аударма тіл болып қала береді? 01:06:46 "Заңның қазақшасы мен орысшасының арасында қайшылық туған жағдайда қазақшасы басшылыққа алынсын деген ережені енгізіп жіберейікші деп ұсыныс жасағанмын" 01:08:12 Заңды біртіндеп түзеу керек пе, әлде түгел түзеп алып, бір-ақ ауыстыру керек пе? 01:11:50 "Орыс тілінің мүмкіндігі жетпеді екен деп қазақ тілінің аясын тарылтуға болмайды" 01:14:01 "Көркем әдебиет пен ауызекі стильдегі еркіндік іс-қағаз стилінде болмауы керек" 01:18:00 Заңның тілін қазақшалауға қатысты Алмас Жұмағалидың қандай ұсынысы бар? 01:20:23 Тағы да заңның тілін біржола түзеп алу мен біртіндеп түзеу туралы 01:23:53 "Конституциялық сот заңның қазақшасындағы қателерді көрді де, жылы жауып қоя салды" 01:25:08 Ат аунаған жерде түк қалады, ал Қасым-Жомарт Тоқаев кеткенде не қалады? 01:28:01 "Жалтақтығымыз бәле болып тұр" 01:28:20 Баласына бір нан берген сайын қазақша бір сөз үйрете алмаған адамдарды идеологиялық маңызы бар қызметтерге алмау керек 01:29:15 Смағұл Сәдуақасовтың 1927 жылы айтқан сөзіне бір ғасыр өтпей тұрып жағдай өзгере ме? 01:32:18 Қазақша білмейтін бір заңгердің қазақша үйренгені туралы 01:33:38 Болашағымыз қазақша болады деген ахуал тудыру керек 01:34:29 Хаттама 01:35:58 Qdesign компаниясына, Шалқар мырзаға рахмет айтамыз 01:36:30 "Мен үшін идеал - Алашорда қайраткерлері" 01:38:32 Кейбір мәселелер бәрібір жоғары жаққа барып тіреледі